ایسنا/مازندران مدگرایی و جاذبه های مدرنیته با همه مزیت ها و فوایدش اما ریشه های فرهنگی مناطق را تحت تاثیر قرار داده به طوری که امروزه در کمتر روستایی از مازندران، مردم با لباس محلی به فعالیت روزمره خود می پردازند. این در حالیست که چند دهه پیشتر لباس های محلی و بومی ساکنین، معرف آداب و رسوم و فرهنگ و سبک زندگی مناطق خویش بودند.
برای شناخت فرهنگ و هویت هر یک از اقوام ایرانی، در کنار زبان و آداب و رسوم باید به سراغ لباس محلی رفت. در حقیقت لباس محلی بخش مهمی از آیین اقوام ایرانی است که با نادیده گرفتن آن، بخش بزرگی از فرهنگ و هویت اقوام نادیده گرفته می شود. زندگی مدرن و امروزی بسیاری از این فرهنگ ها و آداب و رسوم را تحت تاثیر قرار داده و در این میان لباس های محلی هر قوم در لابه‌لای زندگی مدرن گم شده است و دیگر جایی برای استفاده از این نوع پوشش باقی نمانده اما با همه این اوصاف شناخت لباس اقوام ایرانی ضروری و اجتناب ناپذیر است.
پوشش سنتی و محلی هر قوم بیانگر اصالت، تمدن و هویت مردمان آن سرزمین است. لباس محلی مازندران نیز همانند همه اقوام ایرانی اعم از کرد، بلوچ، بختیاری، گیلکی، ترکی و غیره برگرفته از آداب و رسوم منطقه است که بر اساس عوامل مختلفی مانند آب و هوا، اقلیم، سبک زندگی و نوع کسب و کار مردم طراحی شده است.
در بسیاری از کتب و اسناد تاریخی به این نکته تاکید شده است که در گذشته لباس های محلی جایگاه ویژه ای داشتند. تمامی اقوام ایرانی، بزرگ و کوچک، زن و مرد در طول روز لباس محلی بر تن داشتند اما به تدریج این البسه زیبا و اصیل، کم فروغ شدند. اینکه از چه زمانی استفاده از لباسهای محلی به فراموشی سپرده شد نمی توان به تاریخ دقیقی اشاره کرد اما آنچه محرز است اینکه به مرور زمان و طی اتفاقات مختلف همانند جنگ ها، ورود بیگانگان به ایران و تغییر سبک زندگی استفاده از لباس های محلی کمرنگ شده است.
معصومه محمدی سیف پژوهشگر و جامعه‌شناس چندی پیش در این رابطه گفته بود: «امروزه استفاده از پوشاک سنتی متأسفانه با رواج جاذبه‌های مدرن به ویژه جلوه های کاذب و مدگرایی کمرنگ شده است و استفاده از آن دیگر بین جوانان رواج ندارد. لباسهای سنتی جای خود را به مدهای بی پایه و اساس داده و پوشاک زنان اقوام ایرانی بر اثر گذشت زمان دچار تغییر و تحول شده اند. بیشتر جوانان به استفاده از پوشاک غربی گرایش دارند و دیگر سراغی از پوشاک سنتی و محلی قوم خویش نمی گیرند و حتی پوشاک سنتی قوم خویش را «از مد افتاده» یا «کهنه و قدیمی» توصیف می‌کنند».
مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ ناگفته پیداست که لباسهای محلی و پوشیدن آن در مجامع عمومی جایگاه خود را از دست داده است. از این رو لزوم شناخت و جایگاه لباس محلی زنان و مردان اقوام مختلف ایرانی از جمله مازندران و گیلان امروز بیش از پیش ضرورت دارد چراکه با گسترش مدرنیته و تولید پوشاک صنعتی و غیرهمگون با فرهنگ اصیل ایرانی و بومی، نه تنها لباس های محلی کمتر به چشم می آیند بلکه تولیدکنندگان چنین لباس هایی نیز در حال فراموشی اند و بیم این می رود که این هنر ماندگار باستانی، دیگر به نسل بعد منتقل نشده و برای همیشه در لابه‌لای مدرنیته گم شود.
آنچه امروزه در رابطه با سنت های بومی و اصیل ضروری به نظر می رسد احیای لباس های محلی و ترویج و اشاعه این نوع پوشش برای استفاده زنان و مردان در جوامع مختلف است چرا که سازگاری لباس های محلی زنان و مردان اقوام ایرانی با طبیعت و نوع زندگی و تنوع این لباس ها و هم چنین انطباق آن با ارزش های معنوی چون حجاب از عوامل ماندگاری لباس های محلی در فرهنگ و پوشش مردمان ایران زمین است. از نقاط قوت لباس های محلی تنوع فزاینده رنگ و زیبایی در آن در عین دوام و کاربردی بودن آن هاست. خصوصیاتی که در تولیدات صنعتی پوشاک به ویژه داخلی کمتر دیده می شود.
منا نقی‌لپاسری یکی از تولیدکنندگان جوان لباس های سنتی و بومی محلی چندی پیش در گفت و گو با ایسنا راهکارهای احیای این پوشش ناب و اصیل را اینگونه برشمرد: وقتی در ورودی شهرهای استان تابلوهایی نصب شده و هر شهر لقب خاصی مانند شهر بهارنارنج و غیره دارد چرا این اقدام در پوشش مردم اجرا و نمایانگر نشود؟ یا اینکه قانونی توسط مسئولین وضع شود که در لباس های موجود در بازار، نقش هایی حتی کوچک از لباس سنتی بر روی آنها کار شود تا کم کم این سبک طراحی، بازآفرینی شود و علاوه بر احیای فرهنگ اصیل ایرانی مورد استقبال قرار بگیرد.
این تولیدکننده لباس اقوام تصریح کرده بود: با توجه به اینکه جامعه خواسته یا ناخواسته از هنرمندان الگوی رفتاری، اخلاقی و حتی پوشش لباس می گیرد، در نتیجه انتخاب نوع لباس توسط آنها در جشنواره های ملی و بین المللی و حتی روزهای عادی تاثیر بسیار زیادی روی انتخاب سلیقه بخش زیادی از جامعه دارد. بنابراین استفاده از طرح های سنتی و بومی در پوشش آن ها و استفاده جامعه منجر به احیای این سرمایه گران بها می شود.
وی از مسئولان امر خواسته بود در سوق دادن نسل جدید به این نوع فرهنگ و پوشش و فراموش نشدن آن بهترین راهکارها را با همکاری متخصصان این حرفه و تولید کنندگان آن مهیا کنند تا نسل جدید مایل به استفاده از لباس های رنگارنگ و کاربردی بومی شوند.
در این گزارش نیز باز به سراغ این تولیدکننده جوان رفتیم و درباره فرصت های استفاده از لباسهای محلی و بومی از او پرسیدیم، وی گفت: این حرفه از لحاظ شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی و سایر نمایشگاه های داخلی و جشنواره های مختلف می تواند تمدن و اصالت این لباس ها و مردم بومی شمال کشور را به خوبی معرفی کند.
منا نقی‌لپاسری در گفت و گو با ایسنا به فرصت های شغلی این لباس ها و دوخت آن ها اشاره کرد و افزود: کمترین متراژی که برای دامن لباس گیلانی استفاده می شود ۶ متر است و در قدیم این میزان پارچه از پارچه های سبک و نخی استفاده می شده و حتی به ۳۰ تا ۴۰ متر هم می رسید و دامن های خیلی پرچین و ظریفی را با پارچه های چیت و نخی درست می کردند، همچنین از رنگ های مختلف روبان برای تزئین لباس ها و حتی کار دست روی یقه و آستین استفاده می شده است.
وی تصریح کرد: امروزه برای اینکه این لباس ها چشم نوازتر باشد از ساتن با رنگ های مختلف و شاد با متراژ بالا استفاده می شود و به طور حتم دوخت چنین دامنی می تواند حدود ۱۰ رنگ روبان را در خود جای دهد که به طور حتم برای تهیه و دوخت آن نیاز به یک همکار است.
این تولید کننده لباس های محلی و بومی مازندران و گیلان با بیان اینکه در تولید لباس ها از دوزنده های ماهر روبان دوز استفاده می کند، یادآور شد: برای دوخت کمر دامن این لباسها نیاز به دوزنده دیگری است زیرا نیاز به مهارت خاص خود دارد و این نشان می دهد که برای دوخت این لباس ها نیاز به همکار دیگری هست از آنجاکه دوخت این لباس ها زمان بر است، فرصت شغلی مناسبی برای خانم هایی فرآهم می کند که چرخی دارند و می خواهند در منزل بمانند.
لپاسری با بیان اینکه در دوخت این لباس ها حدود ۱۰ نفر با من کار می کردند که مسئولیت دوخت قسمت های مختلف لباس را به عهده داشتند، افزود: همچنین بافنده هایی برای بافت روسری زیبای این لباس ها با من همکاری می کنند و به همان نسبت برای تزئین و زیبایی بلوز، جلیقه، کمربند و هدبند این لباس ها خانم هایی هستند که همکاری می کنند.
وی تاکید کرد: همه این موارد گفته شده فرصت شغلی مناسبی برای خانم هایی است که در منزل هستند و می خواهند با کمترین هزینه درآمد خوبی را کسب نمایند.
این تولید کننده لباسهای بومی و محلی مازندران درباره چگونگی انتقال فرهنگ بومی به نسل آینده ابراز کرد: لباس های بومی محلی همانند یک شناسه برای نسل آینده بوده که متاسفانه باید گفت این لباس ها در نسل های فعلی کمرنگ شده است و کمتر کسی را می بینیم که بخواهد از این لباس ها در مراسمی استفاده کند.
لپاسری ادامه داد: این لباس نشان دهنده فرهنگ غنی و اصیل مناطق است که نباید به فراموشی سپرده شود و نیازمند همت و تلاش مسئولان برای احیای آن است. به طور حتم دانستن تاریخ این لباس ها و حتی شعرهای قدیمی مناطق نشانگر تجلی لباس ها در تاریخ و آداب و اشعار و فرهنگ منطقه است.
